'Kan ik mijn hoofd ruilen?'

We zitten samen aan de ontbijttafel als een patiënte dit uit het niets aan me vraagt. Ze is opgenomen in de kliniek door een eerdere psychose. Er zijn stemmen in haar hoofd en die maken haar het leven zuur. De ellende begon vorig jaar. Toen zetten de stemmen haar ertoe om rare dingen te doen. Buiten. Waar andere mensen het konden zien. Die moeten wel denken: kijk, weer zo’n verward persoon. En dat is waar ze zich nu voor schaamt.

Ik besluit haar vraag te beantwoorden met humor. ‘Kan ik wat voor je doen?’ vraag ik haar, alsof we in een kledingwinkel staan. ‘Ja,’ speelt ze direct met me mee, ‘ik wil graag mijn hoofd ruilen.’ ‘Oké, ik zal even in het magazijn kijken. Heb je voorkeur voor een haarkleur?’ ‘Nee, alles is welkom. Ik sta open voor een nieuwe look.’ We moeten allebei hardop lachen. Een beetje humor tussen alle problemen door is van levensbelang. Dit zijn de momenten waar ik het voor doe.

Een ‘open deur’

De patiënte hoorde stemmen in haar hoofd die haar opdrachten gaven, ze was in een psychose. Ze schaamt zich nu voor de dingen die ze in die tijd heeft gedaan. Toen niet, want het voelde alsof dat iemand anders was. Maar nu ze daar weer uitkrabbelt, slaan de schaamte en wanhoop toe. En dat besef voelt als een klap in het gezicht.

Op de open afdeling van de kliniek in Lelystad werk ik regelmatig met psychotische patiënten. ‘Verwarde mensen’. Soms wordt een patiënt eerst in een gesloten setting opgenomen, omdat iemand in zijn psychose nog niet klaar is voor een ‘open deur’. Wanneer de klachten niet meer acuut zijn, worden mensen naar de open afdeling gebracht. Iemand is dan in staat om zich te houden aan afdelingsregels en tijden.

Praten en observeren

Hoe ik als begeleider mensen met een psychose help? Door over de ervaringen te praten en te observeren hoe iemand zijn dagen doorkomt. Soms zijn bepaalde handelingen lastig. Een voorbeeld is wanneer iemand niet naar buiten durft, uit angst de kleur rood tegen te komen. Hoe ga je daar mee om? Wat kan je doen om kalm te blijven? Daar begeleid ik de patiënten mee.

Vaak lukt het goed om de blokkades te ontwijken. Soms niet, en dan loopt de stress weer op. Door al deze momenten krijgen we tijdens de behandeling meer inzicht in het ziektebeeld. Ik deel mijn observaties met de arts en de psychiater. Zo wordt de behandeling doelgerichter en werken we als team aan een zo goed mogelijk herstel.

Dan kan de patiënte tenminste gewoon haar eigen hoofd houden.