‘Je kunt nog zo veel met deze doelgroep bereiken’

Ouderenpsychiatrie passief? Absoluut niet, stellen de gepassioneerde ambulant psychiatrisch verpleegkundigen (APV) Teus Trapman en Wilma van Dijke. ‘Veranderingen gaan misschien niet meer zo snel als bij jongere cliënten,’ vertelt Teus, ‘maar je kunt nog zo veel met deze doelgroep bereiken.’ Tel daar een stuk somatiek en boeiende levensverhalen bij op en je snapt het punt dat Teus en Wilma maken: werken met ouderen is uitdagend en veelzijdig.

Geen focus op het ziektebeeld, maar op de oudere mens

Wilma en Teus maakten beiden de bewuste keuze om het werk in een kliniek in te ruilen voor een baan als APV’er in de ouderenpsychiatrie. ‘De somatiek, het werken in het systeem om de cliënt heen, de band die je opbouwt en de focus op wat ze nog wél kunnen bereiken,’ somt Wilma enthousiast op. ‘Ouderenpsychiatrie is echt een apart vakgebied, waar alles in samen komt.’

‘De gemeenschappelijke noemer van onze cliënten is hun leeftijd,’ legt Teus uit. ‘We focussen niet op een ziektebeeld, maar op de oudere mens. Sommigen zijn al jarenlang bekend met de ggz, anderen hebben nog geen psychiatrische voorgeschiedenis.’

Vanaf het kantoor in Amersfoort bezoeken Teus en Wilma de verschillende cliënten die het zorgteam begeleid. ‘Als APV’er ga je altijd op huisbezoek. Om iemand te activeren of om het systeem in kaart te brengen. Het voordeel is dat je iemand in de thuissituatie ziet,’ zegt Wilma. ‘Je ziet wat zich in het dagelijks leven afspeelt. Daar kun je veel uit halen over hoe iemand functioneert, waar de knelpunten en de kansen liggen.’

Al een heel leven achter de rug

Het mooiste aan het werken met deze doelgroep vindt Wilma de verhalen van de cliënten. ‘Cliënten in de ouderenpsychiatrie hebben allemaal al een heel leven achter de rug. Die levensverhalen vind ik fantastisch om te horen,’ vertelt Wilma. ‘Het idee dat de cliënt ooit een jong iemand was, die vol in het leven stond. De verhalen die ze vertellen over het opvoeden van de kinderen, sport en werk dat ze hadden. En over het veranderen van de tijd. De cliënten hebben een hele voorgeschiedenis en hun hulpvraag gaat veelal niet meer over wat ze willen bereiken. Het gaat om vinden waar je nog van kunt genieten en acceptatie van wat is.’

Eenzaamheid en verlies

Die acceptatie linkt naar een groot thema binnen de ouderenpsychiatrie: rouwverwerking, in de breedste zin van het woord. ‘Niet alleen verliezen mensen dierbaren om hun heen,’ legt Teus uit, ‘ze verliezen ook hun mobiliteit en gezondheid.’ ‘En eenzaamheid, dat is een ander groot onderwerp bij deze doelgroep,’ vult Wilma aan. ‘Omdat mensen geen werk of thuiswonende kinderen meer hebben, zijn veel zinvolle rollen weggevallen. Een belangrijk onderdeel van onze zorg is daarom de ondersteuning om toch zinvol de dag door te komen.’

Samenwerking met mantelzorgers en ketenpartners

In de zorg die ze bieden werken de APV’ers veel samen met de mantelzorgers én ketenpartners. ‘Een psychiatrische ziekte heeft ook veel impact op de omgeving,’ vertelt Teus. ‘We nemen mantelzorgers bijvoorbeeld altijd mee in onze begeleiding, omdat die vaak overbelast dreigen te raken. En een instantie als de wijkzorg kan mensen bijvoorbeeld ontzettend helpen. Het ontlast de mantelzorger, en er kijkt een extra paar ogen mee. Maar denk ook aan dementie-coaches, de huisarts of dagbesteding. Er zijn dus veel disciplines die een rol spelen in het gezin of huis waar je komt.’

Aansluiten bij het tempo van de cliënt

‘Als APV’er is het belangrijk dat je eerst een band met iemand opbouwt. Je komt immers als gast in iemands thuissituatie. Je moet rust en vertrouwen uitstralen. Niet direct handelen op basis van jouw observaties, maar goed kijken naar de sfeer en aansluiten bij het tempo van de cliënt.’ ‘In het contact moet je altijd eerst op zoek naar de juiste golflengte,’ grapt Wilma, ‘zoals je dat vroeger ook bij een radio moest doen.’

Dat lagere tempo, betekent dat Teus en Wilma soms jarenlang dezelfde cliënt begeleiden. Maar dat zegt niet dat je niks met de cliënten kunnen bereiken. ‘Want vergis je niet,’ stelt Wilma, ‘oudere cliënten leren echt nog veel. Een onderdeel van ons team is dan ook de deeltijd behandeling, waar mensen voor 2 dagen in de week heen kunnen gaan. Niet alleen om bezig te zijn, maar echt om te werken aan persoonlijke doelen.’

‘Het is hard werken, maar heb het nog nooit zo naar mijn zin gehad in mijn baan,’ zegt Wilma. Teus knikt instemmend. ‘De gedrevenheid en passie bij collega's is enorm. En dat motiveert.’