‘Als groep psychiaters moet je gedifferentieerd zijn’

Verschillende invloeden van cultuur

Cultuur speelt op meerdere manieren een rol in de ggz. Het beïnvloedt of gedrag van een patiënt kan worden geduid als afwijkend. Daarnaast speelt het een bepalende rol in het functioneren van de patiënt én de kijk van de behandelaar.

‘We leven bijvoorbeeld in een politiek klimaat waarbij veel intolerantie is ten opzichte van andere culturen. Een constante stroom van negatieve berichtgeving over de groep waartoe jij behoort, kan zorgen voor een ondermijning van jezelf. Dat induceert bijna psychiatrie, want je gaat je verdedigen, radicaliseert of trekt je juist helemaal terug.

Tegelijk beïnvloedt die berichtgeving ook jou als behandelaar in de beeldvorming van de ander. Een belangrijk besef, dat vraagt om een voortdurende reflectie op wat je nu eigenlijk hoort en ziet, en op hoe dat jou als medisch specialist beïnvloedt.’

De rol van jouw achtergrond in het contact met de patiënt

Tenslotte beïnvloedt cultuur ook de relatie tussen behandelaar en patiënt. ‘Het contact dat je met een patiënt legt is als psychiater essentieel. Daarin speelt de patiënt een belangrijke rol, maar je moet niet onderschatten hoe jij als psychiater faciliteert in hoe makkelijk het is om contact te leggen.’

‘Een voorbeeld is de hand waarom ik mijn trouwring draag, dat zegt iets over mijn geloof. Mensen voor wie religie belangrijk is merken zo’n detail direct op. Dat kan dan al verstorend werken in het contact, of juist het tegenovergestelde. Ik moet mij daar bewust van zijn, omdat het invloed heeft op hoe ik de vragen aan de patiënt moet formuleren. Dat bewustzijn begint bij de realisatie dat mijn fysieke verschijning en de aannames die ik vanuit mijn eigen achtergrond heb een belangrijke rol spelen in hoe het contact verloopt.’

Differentiatie is essentieel

Of het nu gaat om verschillen tussen de polder en de stad, of om de islam en het katholicisme. Om echt cultuursensitief te zijn, moet je kennis hebben van de ander. Een gedifferentieerde groep AIOS is volgens Harold daarom essentieel.

‘In een gemêleerd gezelschap laten mensen elkaar automatisch kennis maken met hun cultuur, achtergrond en hun kijk daarop.’ De AIOS geven elkaar uitleg over hoe een religie, geslacht, cultuur of locatie invloed heeft op hoe iemand in het leven staat. Daarnaast leer je dat iedereen zijn eigen waarden en overtuigingen heeft. Het is prima om die van een ander minder aantrekkelijk te vinden. Zolang je je daar maar bewust van bent.’

Aandacht voor diversiteit binnen de A-opleiding

Alleen al door mensen met verschillende achtergronden bij elkaar te zetten krijg je een uitwisseling en dus een leerproces. Maar daar doet Harold graag nog een schepje bovenop. ‘Voor de corona-tijd nodigde ik iedere 6 weken de AIOS bij mij thuis uit voor de cultuurclub. We keken films of bespraken boeken, om zo de verhalen van verschillende culturen te leren kennen.’

‘Daarnaast moeten we als opleiding ook faciliteiten bieden die passen bij zo’n diverse groep opleidelingen, zoals extra scholing wanneer iemand moeite heeft net de Nederlandse taal. Want net zoals cultuur van invloed is op de sterke en zwakke kanten van een patiënt, geldt dat ook voor de AIOS. Het is een onderwerp waar ik als opleider uitgebreid aandacht aan besteed.’