‘Zelf een oplossing vormgeven maakt al een wezenlijk verschil in hoe je een probleem ervaart’

Medisch leiderschap. Waar veel mensen al snel denken aan management, is medisch leiderschap volgens psychiater Eline van Vlijmen zo veel breder dan dat. ‘Jouw positie als psychiater in een team, de mate waarin je sturing geeft en jouw visie op de zorg. Daarnaast moet je ook op jezelf blijven reflecteren: wat doet de patiënt en het werk nu met mij? Waar wil ik naar toe groeien als persoon? Die onderdelen van medisch leiderschap worden vaak vergeten, maar zijn wél heel belangrijk.’

Zelf oplossingen vormgeven

Als echte aanpakker kreeg Eline al vroeg in haar loopbaan de mogelijkheid om medisch leiderschap te tonen. Ze was tijdens haar A-opleiding onderdeel van een werkgroep die een alternatief voor de 24-uurs diensten van artsen vormgaf.

‘Er was veel onduidelijkheid in de bereikbaarheidsdiensten die we eerder moesten draaien. Veel artsen ervaarden die als belastend. Nadat we ons beklag deden bij het bestuur, kregen we de mogelijkheid om het probleem in kaart te brengen én een alternatief voor te stellen. Een mooie kans om regie te pakken. Want zelf actief een oplossing vormgeven, dat maakt al een wezenlijk verschil in hoe je het probleem ervaart.’

Het ontwikkelen van een visie op de zorg

Toch is die betrokkenheid in beleid en managementprocessen volgens Eline niet het enige waar je bij de term medisch leiderschap aan moet denken. ‘Waar je bij management moet denken aan het maken van protocollen en structuren, is leiderschap meer motiveren, coachen en naast de collega staan. Een visie hebben van waar je heen wilt. Wat vind jij goede patiëntenzorg? Waar wil je heen met je team en hoe krijg je hen daarin mee?’

‘Als er iets verbeterd moet worden, moet je zélf die verantwoordelijkheid pakken,’ vindt Eline. ‘Dat kun je zo breed maken of klein houden als je zelf wilt. Het vormgeven van de zorg kan immers ook op het alledaagse niveau, binnen de poli of kliniek. Als psychiater heb je daar hoe dan ook een verantwoordelijkheid in. Bij complexe casussen wordt er toch vaak naar jou gekeken als leider. Er wordt van je verwacht dat je collega’s sturing kunt geven en regie pakt wanneer dat nodig is.’

Medisch leiderschap omvat ook persoonlijk leiderschap

Door verantwoordelijkheid te nemen en regie te pakken, werk je aan je persoonlijke groei. Ook dat onderdeel van medisch leiderschap moet niet worden vergeten. Als moeder van 2 jonge kinderen weet Eline als geen ander hoe belangrijk het is om een goede balans te houden tussen werk en privé. Dat vraagt om een flink staaltje prioriteiten stellen in wanneer ze werkt, studeert of tijd doorbrengt met haar kinderen.

‘Je leest tegenwoordig veel over burn-outs of overspannenheid onder artsen. Niet gek, want er wordt steeds meer van je verwacht. Als medisch specialist moet je je grenzen kunnen aangeven, inschatten wat wanneer belangrijk is. Je kunt niet altijd alles met evenveel energie doen. Meer uren maken betekent niet dat je ook een betere arts bent. Grenzen stellen en op jezelf letten is dus ook medisch leiderschap bij uitstek.’

Medisch leiderschap als onderdeel van de A-opleiding

Inmiddels geeft Eline lessen over medisch leiderschap aan collega-AIOS die starten met hun opleiding. Dat past binnen het vernieuwde opleidingsplan van de A-opleiding, waarin het onderwerp meer aandacht krijgt en kennisdeling belangrijk is.

‘Hoe doe je een overdracht in de ochtend of kun je jouw grenzen aangeven? Het lijken kleine dingen, maar als psychiater in opleiding is het soms behoorlijk zoeken. En dan heb je nog de grotere thema’s, zoals het tekort aan psychiaters, administratieve druk en de focus op efficiëntie. Hoe ga je daar als arts mee om? Veel AIOS zijn zoekende naar wat er wordt verwacht, wat reëel is. Gaandeweg leer je wel over medisch leiderschap, maar het is goed dat het nu meer expliciet in de opleiding naar voren komt.’

Hoe word je je eigen leider? ‘Nu ik me in het onderwerp heb verdiept, kan ik andere AIOS handvatten geven over hoe ze zelf medisch leiderschap kunnen ontwikkelen. Het is een interessant onderwerp om mij mee bezig te houden. En helemaal om anderen daarin mee te kunnen nemen.’